Paix à son âme

Sommigen van jullie wisten het al: afgelopen Paaszondag, 24 april, is Venance overleden. Hij is aan leverfalen bezweken. Venance was mijn chauffeur op het waterproject, waar ik van 1988 tot 1992 in Dédougou gewerkt heb. Daar is destijds een goede vriendschap uit ontstaan. Om die reden ben ik in 2002 het project in zijn dorp, Parako, begonnen. In de beginjaren hebben we goed samengewerkt, maar helaas hebben hebzucht en haantjesgedrag de overhand gekregen waardoor onze verhouding sterk getroebleerd was. Het hoogtepunt, of beter het dieptepunt, bereikten we vorig jaar toen ik hem op diefstal had betrapt en hij het project voor een week sloot en zelfs dreigde mij te gaan vermoorden. Enfin, dat heb ik in een eerder bericht al uitgebreid uit de doeken gedaan.

Nu is hij dus dood. Hoewel ik hem nooit dood gewenst heb kan ik ook niet rouwig zijn – al onze problemen zijn nu in een klap opgelost. Hij kan nu geen leugens meer vertellen of de dorpelingen tegen ons opstoken. We zijn een groot saboteur en dief kwijt en de sfeer op het project is een stuk relaxter.

Ten tijde van de begrafenis hebben een aantal familieleden en notabelen van het dorp besloten dat alle kosten op Haparako verhaald konden worden. Het is écht te gek voor woorden, maar de kist, het cement voor de tombe, de brandstof om mensen van en naar het dorp te vervoeren, ja zelfs de rijst voor de rouwgasten – alles moesten wij betalen. Normaliter wordt hier iemand op een bamboematje in een gat gelegd, maar voor Venance was niets goed genoeg; die moest in een kist in een opgemetselde tombe. Om de goede vrede te bewaren en allerlei rumoeren die al de rondte deden niet verder aan te wakkeren, hebben we maar toegegeven en keurig alles betaald. Het blijft echter belachelijk dat de werkgever verantwoordelijk wordt gesteld om de uitvaartkosten van een van zijn werknemers te dragen. Het was pure provocatie.

Gezien alle problemen die het project en ik persoonlijk de laatste jaren had met Venance, verbaast het niet dat ik in de ogen van de dorpelingen de oorzaak was van zijn dood. Hier in Afrika gaat niemand zomaar dood of word je zomaar ziek; er ligt altijd een vloek aan ten grondslag. Men is hier zo ongelooflijk bijgelovig; voor alles en nog wat worden de voorouders aangeroepen en wordt er een ceremonie gedaan waar altijd beesten gedood worden, meestal kippen, maar ook geiten, honden of andere viervoeters. Dat vlees wordt dan op een bepaalde manier bereid en opgegeten en tevens wordt er rijkelijk dolo bij gedronken. Ik heb mij vaak afgevraagd of al die ceremonies niet een excuus zijn om gratis te eten en te drinken, want de ceremoniemeesters varen er wel bij. Hoe dan ook, ik was dus de toverheks die helemaal vanuit Nederland een vloek over Venance had uitgesproken, waaraan hij dus uiteindelijk bezweken is. Gelukkig is er onderhand alweer ruim een maand voorbij gegaan en zijn de gemoederen ietwat gekalmeerd, maar ik merkte wel dat ik een teken van goede wil moest maken en moest laten zien dat ook ik het verschrikkelijk vind dat hij dood is.

Vorige zondag, eerste Pinksterdag, heb ik een requiem voor Venance aangevraagd in de kerk van de bisschop die ook onze school ingezegend heeft. De mis werd voorgegaan door maar liefst 3 priesters en gehouden in 3 talen, Frans, Dioula en Bwamou. Er waren meer dan honderd mensen aanwezig, veel te veel om allemaal in dat kerkje te kunnen. Ik ben met de projectauto met zo’n 20 (!!) vrouwen van de familie achterin gepropt naar de mis gereden. Dat was natuurlijk een groot feest – er waren vrouwen bij die nog nooit in een auto hadden gezeten en die het bij elke hobbel op een gillen zetten. De mis was een indrukwekkende gebeurtenis als die hele meute gelijktijdig opstaat, knielt, zingt, elkaar de handen schudt of meemurmelt met de priester.
Die mis was een schot in de roos en werd door iedereen zeer gewaardeerd. Paix à son âme.

Na de mis was er voor het hele dorp eten en drinken op de cour van Venance. Ik had de dames Venance gevraagd eten klaar te maken en daar waren ze al om 4 uur ’s ochtends mee begonnen. Industriële hoeveelheden voedsel zijn er klaargemaakt: 50 kg rijst, 20 kg meel voor de tô, een 20 liter emmer uien en tomaten, bergen blaadjes voor de saus en zelfs een heel varken. Al dat eten moet natuurlijk ook weggespoeld worden, dus had ik nog 140 liter dolo, 50 liter bourou-bourou (een lichtere dranksoort) en 10 liter gemberlikeur ingekocht. Al dat voer had ik de dag ervoor samen met Flo en een van de dames Venance op de markt in Dédougou gehaald – altijd feest met lokale vrouwen naar de markt te gaan. Iets dat ik in, laat zeggen, een half uurtje gehaald zou hebben, daar doen zij toch snel een uur of 3 over; dralen, dralen, babbeltje hier, babbeltje daar etc.

Flo had de hele organisatie van het eten op zich genomen, zij is immers de chef van de kantine van onze school, dus dat is haar wel toe te vertrouwen. Er komt nogal wat bij kijken om al die hoeveelheden voer op tijd klaar te krijgen, maar dat is ze formidabel gelukt. Keurig op tijd, na terugkomst van de mis, was alles gereed en nadat ik alles geïnspecteerd had (dat moest ik doen als “eigenaar” van het voer) kon het bacchanaal beginnen. Men had mij en de projectmedewerkers en wat notabelen onder een aparte hangar gepositioneerd, ver van de meute. Dat was wel zo prettig, want het eten ging de hele dag door – tot in de late uurtjes kwamen mensen nog een bordje halen. Velen waren die dag nog op hun landbouwveldjes geweest en kwamen pas tegen het vallen van de avond terug in het dorp. Dan is het natuurlijk fijn om een flinke maaltijd klaar te hebben staan.

Ik heb mij kostelijk vermaakt onder mijn hangar, samen met Flo, Rita en Hamboza, die mij de hele dag gezelschap hielden. Lekker roddelen en dolo drinken en honderden handjes schudden. Iedereen was zwaar onder de indruk van het gebaar dat ik naar het dorp gedaan heb en vooral de eer die ik Venance bewezen heb. Alle roddel en achterklap zijn in een keer gesmoord. De hele afgelopen week zijn er mensen bij mij thuis langsgekomen om me te bedanken en een paar oude tantes komen mij sindsdien elke dag een potje eten brengen. Ik heb zelfs 2 levende duifjes gekregen.

Het dorp is nu dus redelijk gekalmeerd en weer tevreden met mij. Dat maakt het leven voor mij hier een stuk rustiger en aangenamer. Natuurlijk zullen er altijd lui blijven die proberen de wedergekeerde rust en vrede te verstoren. Gezien een aantal bijeenkomsten van een aantal bekende onruststokers blijf ik alert voor sabotage. Nu Venance er niet meer is, is de toegang tot het project en de projectgoederen voor de dorpelingen afgesloten en daar baalt menigeen natuurlijk van. Bovendien moet de nalatenschap verdeeld worden en ik weet zeker dat men daar ook Haparako onder verstaat. Ik ben benieuwd wanneer ze bij mij aan zullen kloppen.

Hoe dan ook, voorlopig is het weer gezellig, vooral met de vrouwen. De 3 vrouwen van Venance zijn natuurlijk verdrietig om hun verlies, maar je ziet wel dat ze zich een stuk vrijer bewegen. Zo komen we elke middag in de tuin van Flo bij elkaar om te babbelen en kalebasjes dolo te drinken. Voorheen mochten die vrouwen dat nooit van Venance, want Flo was een tegenstander, want vriendin en vertrouweling van mij. Nu kunnen ze gaan en staan waar ze willen en je merkt ook dat ze onderling een sterkere band hebben gekregen – er is immers geen competitie meer en ze worden nu niet meer tegen elkaar uitgespeeld, zoals voorheen. Het is gezellig zo – we lachen, roddelen en drinken gezellig met elkaar en zo is het goed. We zullen zien tot wanneer.